Brontekst bekijken van Nieuwe ordonnantie, op het stuk van de schutters wagt, en de bewaaringe der stad Enkhuysen - 8 mei 1789

== Enkhuizen ==

Op den 8 Mei is alhier door de Heeren Burgemeesteren en Vroedschappen , met kennisgeving en overleg met den Prinse Erfstadhouder , in plaatse van de bedankte Leden van den Krygsraad , Officieren , Onder - Officieren en Schutters , eenen nieuwen Krygsraad en nieuwe Schuttery verkozen , en teffens eene nieuwe Ordonnantie op het stuk van de Schutters wagt , en bewaring der Stad gemaakt , zo als blykt uit de navolgende Publicatie .

Alzo Zyne Doorluchtige Hoogheid , den Heere Prinse van Orange en Nassau , Erfstadhouder , Kapitein Generaal en Admiraal der Vereenigde Nederlanden , by Hoogstdeszelfs Publicatie binnen de Stad Enkhuizen , in dato 19 july 1788 , heeft goedgevonden en verstaan de leden van den Krygsraad , benevens de verdere Officieren , Onder - Officieren en Schutters te bedanken voor den dienst , in hunne respective qualiteiten tot nu toe aan dezelve Stad gedaan en nog te doen , tot dat door Burgemeesteren en Vroedschappen , met communicatie en overleg van Hoogstdezelve , een nieuwe Krygsraad , een nieuwe Schuttery , mitsgaders een nieuw Reglement voor dezelve zal zyn geformeert , en waar na de gene , dewelken daar in niet weder zullen werden geëmployeert , nu voor als dan , door Zyn Doorl. Hoogheid wierden gehouden voor ontslagen van derzelve respective qualiteiten van Officieren , Onder - Officieren en Schutters : zo adverteeren Heeren Burgemeesteren en Vroedschappen der voorz. Stad by deze , dat , ingevolge de qualificatie , en met communicatie en overleg van Hoogstdezelve , een nieuwe Krygsraad , een nieuwe Schuttery , mitsgaders een nieuw Reglement voor dezelve niet allen zyn geformeert , maar ook dadelyk gearresteert , ( welke nieuwe opgerigte Krygsraad met de verdere Officieren en Onder - Officieren en Reglement hier na zyn geïnfereert , ) en dat mitsdien nu de Leden van den Krygsraad , benevens de verdere Officieren , Onder - Officieren en Schutters , tot heden in dienst geweest , met dankzegginge voor gepraesteerde diensten , worden gehouden voor ontslagen , gelyk mede het Exercitie - Gezelschap van de Burgery en inwoonders der voorz. Stad , by Resolutie van Heeren Burgemeesteren , in dato 2 November 1786 , onder de directie van eenige Leden van de Groote Krygsraad alhier opgerigt geweest , en vervolgens in de [[St. Eucherius Kapel|Turf Kerk]] vergadert , met alle honneurs voor onslagen werdt gehouden , met herhaalde betuiginge , dat zy zig tot volkomen genoegen van de Regeering , op eene uitstekende wyze , als getrouwe aan Land , Stad , en aloude Regeerings - Constitutie hebben gedragen , en daar voor gedaane dankzegginge hebben verdient : dat de nieuwe Schuttery in dienst zal treden , en het nieuwe Reglement beginnen te werken met den eersten Juny aanstaande , waar van by deze werdt gedaan de nodige Notificatie .

== Leden van de Groote Krygsraad van de zeven Burger en Schutters - Compagnien binnen de Stad Enhuizen ==

*[[Vendel A|Compagnie A]] . Kaptein [[Genderen, Meijndert Pietersz. Semeijns van - 9 oktober 1763|Meindert Semeyns van Genderen]] , Lieutenant [[Vries, Diderik Arnold Nicolaasz. de - 22 januari 1766|Diderik Arnold de Vries]] .
*[[Vendel B|Compagnie B]] . Kaptein [[Stant, Hendrick Teunisz. - 11 juli 1732|Hendrik Stant]] , Lieutenant Mr. [[Roldanus, Aäron Willemsz. van der Ramhorst - 23 september 1753|Aäron van der Ramhorst Roldanus]] .
*[[Vendel C|Compagnie C]] . Kaptein [[Slijper, Hessel Jacob Cornelisz. - 25 april 1759|Hessel Jacob Slyper]] , Lieutenant  [[Stant, Heertje Teunisz. - 31 oktober 1741|Heertje Stant]] .
*[[Vendel D|Compagnie D]] . Kaptein [[Engelsman, Henrik Maartensz. Rijxen - 8 oktober 1749|Hendrik Ryxen Engelsman]] , Lieutenant Siebe Siebes .
*[[Vendel E|Compagnie E]] . Kaptein [[Buijskes, Arnoldus Thadesz. - 12 oktober 1742|Arnoldus Buyskes]] , Lieutenant [[Roldanus, Petrus Nicolaas Willemsz. - 4 april 1764|P.N. Roldanus]] .
*[[Vendel F|Compagnie F]] . Kaptein Mr. [[Vossen, Arent Diderik Meindertsz. van - 9 maart 1740|A.D. de Vries van Vossen]] , Lieutenant [[Franx, Pieter Cornelisz. - 3 januari 1766|Pieter Franx]] .
*[[Vendel G|Compagnie G]] . Kaptein [[Romond, Jan Dircksz. van - 8 januari 1747|Jan van Romond Dirksz.]] , Lieutenant  [[Neledoe, Willem Lucasz. - 20 oktober 1762|Willem Nelidoe]] .

== Leden van de Kleine Krygsraaden , als vooren . ==

*[[Vendel A|Compagnie A]] . Sous - Lieutenant Lambertus van Wagtendonk ; Vaandrig Melgert Sibus ; Sergeanten Job Meun , Jacob Kleyer en Jacob van Rees ; Corporaals Floris Landman , Laurens Aarhuis , Jan Reuder , Simon Houkes , Hendrik van Loosen en Dirk Stant.
*[[Vendel B|Compagnie B]] . Sous - Lieutenant Willem Weerman ; Vaandrig Theunis van Simmeren ; Sergeanten Jan de Goeje , Zeger Lakeman en Jan Schuyt ; Corporaals Cornelis Nagtegaal , Hendrik Groensteeg , Claas Braak , Claas de Leur , Theunis Monsieur en Philippus Horbert .
*[[Vendel C|Compagnie C]] . Sous - Lieutenant Briryn Last ; Vaandrig Dr. Reinhardus Johannes Jungius ; Sergeanten Cornelis Voorn , Jacob van Keulen en Hendrik Ossen ; Corporaals Pieter Woutersz. Sterk , Lambert Akkerman , Wouter Scheuter , Volkert Smit , Lourens Pietersz. van Praag en Thomes Pietersz. Keethaas .
*[[Vendel D|Compagnie D]] . Sous - Lieutenant Quiryn Groen ; Vaandrig Simon Schuit ; Sergeanten Pieter Hokkeling , Johannes over de Linden en Johannes Roos ; Corporaals Dirk Mossaart , Jan Thepen Jacobsz , Jurriaan Klein , Gidion Akkerman , Sikke Hendriksz Koster en Hendrik Adelsz. 
*[[Vendel E|Compagnie E]] . Sous - Lieutenant Joris Vyselaar ; Vaandrig Hendrik Werff ; Sergeanten Meyne Andringa , Harmanus Oldenhoff en Jacob Schuyt ; Corporaals Jan Tonneboeyer , Pieter Densla , Gerbrand Voorn , Claas van Zeyst , Hendrik Hellingman en Jacob Plugger .
*[[Vendel F|Compagnie F]] . Sous - Lieutenant Hendrik Boendermaker ; Vaandrig Jan Visser ; Sergeanten Reynder Boendermaker , Wessel Smit en Pieter van der Velden Egbertsz ; Corporaals , Andries over de Linden , Lucas Vis , Jan Aldersz. Last , Pieter Zoutberg , Dirk Botjager en Harmen Hellingman .
*[[Vendel G|Compagnie G]] . Sous - Lieutenant Andries Schipper ; Vaandrig Hendrik van der Velden ; Sergeanten Hendrik Oortmeyer , Jan Bloemendaal en Johannes Velthuys ; Corporaals Harmen Baevoort , Claas Bakewel , Jacob Voorn , Cornelis Groes , Dirk Schut en Cornelis Smit .

== Generaale inrichting en verdeeling der Schuttery ==

*'''Art.1.''' De Schuttery zal thans bestaan uit zeven Compagnien , beginnende met de letter A , en eindigende met de letter G . En ieder Compagnie zal meer of min , honderd mannen groot zyn , met de Officieren daar onder gerekend , volgens de verdeelingen der Wyken binnen deze Stad , hier na geinsereert ; en in ieder Compagnie zullen zyn een Kaptein , een Lieutenant , een Sous - Lieutenant en een Vaandrig , zonder dat dezelve vier personen in de Compagnie , waar van gemelde Officieren zyn , of werden aangesteld , behoeven te woonen , behalven drie Sergeanten en zes Corporaals .
*'''2.''' De Algemeene pligt der geheele Schuttery zal wezen ; de Stad Enkhuizen , Regeering , en alle derzelver Burgeren en Inwoonderen te helpen beschermen tegens alle geweld en aanvallen van binnen en buiten , alles tot veiligheid , rust en vreede van de Stad , en derzelver Inwoonders , en zig hier omtrend gedragen aan de orders der commandeerende Officieren , aan wien zy volgens gedaane eed verpligt zyn , en zullen blyven , alle behoorlyke eerbied en gehoorzaamheid te betoonen , en zig wagten van deszelve kwalyk te bejegenen , of op eenigerly wyze hunne orders illusoir of kragteloos te maken , op paene van na bevind van zaken , door een geldboete of andere straffe deswegens gecorrigeert te worden ; en , ten einde een ieder des te beter zyne pligt weete , zal de eed voor de Officieren en Schutters agter deze Ordonnantie gevoegd worden ; blyvende de wagtdoende Burgery ten allen tyde gesubjecteert aan de orders van Heeren Burgemeesteren , en zal mitsdien dezelven , buiten de ordinaire Wagten , in 't geheel nog gedeeltelyk in de wapenen mogen komen , dan op ordre van Heeren Burgemeesteren in der tydt .
*'''3.''' Deze Schuttery zal speciaal hebben , en , zig wel gedragende , behouden de achting , protectie , en 't vertrouwen van de Regeering van deze Stad ; en nimmer zal 'er eenig ander Burger - Corps , onder wat benaming het ook zoude mogen wezen , binnen deze Stad , buiten deze alleen wettige Schuttery of Burgerwagt , mogen werden opgerigt of gevonden , het werk eens voor al wel uitdrukkelyk met de meeste ernst by deze werdt verboden ; zullende de geene , die ter eeniger tydt zouden willen onderstaan , in weerwil van dit verbod tot de oprigtinge van eenig Burger - Corps , buiten de alleen wettige Schuttery , eenige propositie , onder wat praetext of voorgeven ook , te doen , of direct of indirect daar toe aanleidinge te geven , en veel meer nog de daadelyke instellers of deelgenoten van 't zelve , werden aangemerkt als overtreders van de goede order en verstoorders van de openbaare rust , en mitsdien ook als de zodanigen worden gehouden en gestraft ; en zal het zelve , zo veel mogelyk , in den beginne door Heeren Burgemeesteren in der tydt , zonder aanzien van Persoonen , op eene kragtdadige wyze moeten werden gekeert en geweert .
*'''4.''' By deze zeven Compagniën zullen wezen een Wagtmeester , Wagtbode en Drilmeester ; En by ieder Compagnie twee Pypers , en twee Tambours ; dewelke , schoon veeläl beneden agtien jaaren oud tot die posten aangenomen werdende , zullen egter , de voorn. ouderdom bereikt hebbende , mede , gelyk de Schutters , beëedigd worden ; en vermits veelen van hun thans buiten de Compagniën , waar in zy gediend hebben , woonende zyn , zo zal zulks opdien voet moeten blyven , ten einde , zo veel mogelyk , daar toe bekwame persoonen te kunnen verkiezen ; Zy zullen hunne Pypen en Trommen altoos in hunne huizen en by der hand moeten hebben , dog dezelve niet publiek , dan op order van hunne commandeerende Officieren , mogen gebruiken ; dus zullen ze , wanneer zy voor een zieke of absente in een ander Compagnie , by 't optrekken naar de ordinaire Nagtwagt , willen dienen , daartoe permissie van hunne eigen Kaptein of , by absentie , van de hoogst in rang volgende Officier moeten verzoeken ; en by 't Compagnie , waar in hy gaat dienen voor zodanige zieke of absente , zal hy voor zyn moeite apart moeten gesalarieert worden , zy zullen gehouden wezen alle diensten te doen , dewelke hun door de Officieren zullen bevolen worden ; en zullen die Pypers of Tamboers , die wegens hunne jonkheid nog niet beëedigd zyn , nogthans in de waarneming van hunne posten door de Schutters en anderen als zodanig moeten erkend worden , mits dat dezelve met een kenlyk teken als dan voorzien zyn . Ook zullen deze in hunne verpligting , en in 't ondergaan van Boetens en Correctien , als reeds beedigd geconsidereerd worden . 
*'''5.''' De aanstelling van Kapteinen , Lieutenants , Sous - Lieutenants , Vaendrigs , Sergeanten , Wagtbode , Corporaals en Drilmeesters , zullen geschieden gelyk tot heden is gedaan ; dog daartoe niemand mogen werden genomineert , veel min aangestelt , dan die professie doet van de Gereformeerde Religie , of immers dezelve is toegedaan , ten waare by dispensatie van Heeren Burgemeesteren ; en dat speciaal alleen maar relatief een Sergeant , Corporaal , en Drilmeester , de Lutersche Religie toegedaan , en verder niet ; en zullen alle dezelve , alvoorens in functie te treden , de gerequireerde eed van getrouwigheid , als mede die op de Regeerings , Constitutie , en op de Instructiën , voor hun gearresteert of nog te arresteeren , moeten afleggen in handen van Heeren Burgemeesteren ; en zullen die gechen , die tot Officieren en Schutters worden aangestelt , en ongenegen of weigerig zyn den eed op de Regeerings - Constitutie behoorlyk af te leggen , dadelyk uit de Schutterlyke dienst worden ontslagen , en daar van aan de Heeren Vroedschappen kennis gegeven , om in deze , anderen ten exempel , na bevind van zaake , te handelen . En ten opzichte van de aanstellingen van de Vaendrigs , zo zal men nu niet , gelyk voorheen , daar alleenlyk ongehuuwde Persoonen toe behoeven te kiezen , maar gepermitteerd zyn , daartoe ook getrouwden en Weduwnaars te mogen nomineeren en eligeeren .
*'''6.''' De Schuttery zal alleen bestaan uit Burgers en Poorters , het zy gebooren , of als zodanig geadmitteert , dewelken alhier hunne vaste woonplaatzen houden , het zy in een huisgezin , of by anderen , de ouderdom van 18 jaaren bereikt hebbende , en daar in moeten continuëren tot haar zestigste jaar toe , ten waare om wettige redenen daar van waren of wierden geëxcuseerd , of werden gealimenteerd ; En zullen geen lysten van persoonen , om onder de Schutters eed te brengen , aan Heeren Burgemeesteren mogen worden gepraesenteerd , dan die van Burgers of Poorters , 18 jaaren en daar boven oud , waar van de Leden van de respective Krygsraden ten vollen zullen moeten overtuigd wezen ; ook zullen tot geene Schutterlyke diensten mogen werden toegelaten , dan die geenen , die door Heeren Burgemeesteren in der tyd zyn geapprobeerd en beëedigd . 
*'''7.''' Door de Leden van de respective kleine Krygsraaden , en wel door ieder in zyn wyk zal tweemaal 's jaars , in de maand Mey en November , exactelyk opneminge geschieden van de namen der geene , die in ieders Wyk woonen , of daar uit zyn verhuist , het zy Schutter of geen Schutter , het zy Burger of geen Burger ; dit distinct te vragen , met byvoeging agter ieders naam , van de straat , waar dezelve woonen , en het middel van elks bestaan , en of al , of niet gealimenteerd werden , zo ja , door wien ; en zullen daar van dubbelde lysten doen formeeren , als een voor Heeren Burgemeesteren , en een voor hunlieden zelve ; op dat men praecies kan weeten , welke verandering in dezen is voorgevallen , en welken orders deswegens te stellen : en de Officieren , die bevonden worden iemand van deze opgave in hunne Wyk met voordragt geëxcuseerd te hebben , zullen voor elk persoon , niet opgegeeven , drie Guldens verbeuren ten behoeve van de groote Krygraads - kas ; zullende alle de Schutters , die verhuizen na een ander Compagnie , verpligt wezen aan de Kapteins van de Compagniën , daar zy uitgaan en inkomen , daar van kennisse te geven , binnen agt dagen ; op een boete van twaalf stuivers , ten behoeve van de Compagnie , waar uit zy zyn verhuist .
*'''8.''' Van de Schutterlyke diensten zullen vry zyn , indien geen Leden van de groote en kleine Krygsraaden zyn ( zullende van wagtvryen in Artikel 12 gesproken worden ) de Heeren Schout , Burgemeesteren , Regeerende Scheepen , Vroedschappen , Weesmeesteren , Pensionarissen, Secretarissen, Thesauriers Ordinair en Extraordinair, Gezwooren Clercq ter Secretary , Bodens , zo van de Stad , Justitie , als Admiraliteit , Predikanten , en Leeraaren van alle gezindheden, de Rector, Conrector en Praeceptor van de [[Latijnsche School|Latynsche Schoolen]] , en de Stads Doctoren , Stads Chirurgyns , de Stads Vroedmeester , als zy zulks begeeren ; de Schoolmeester van het [[Arm - kinderschool|arme kinderen School]] , de Ratelwagten en andere wagten aan de publieke Comptoiren , de Koster der Gereformeerde Kerken, de Binnenvaders in de respective Godshuizen , Brandspuitmeesteren , de Poortiers der Poorten , die van de Joodsche Natie , en die 60 jaaren , en daar boven oud zyn , buiten welke persoonen niemand eenige vrydom van Schutterlyke diensten zal genieten , ten ware door Heeren Burgemeesteren en Vroedschappen , om wettige redenen , daar van wierden geëxcuseerd ; dog by verlating van de voorschreeve bedieningen zal de vrydom ophouden , exept de Heeren , die de Waardigheden van Hoofd - Officier of Vroedschap alhier hebben bekleed , deze blyven van Schutterlyke diensten geëximeert .

== Uitkoop en Contributien ==

*'''Art. 9.'''  De Mennonieten zullen de recognitie op den ouden voet 's Jaarlyk blyven betaalen . Voorts zal de Krygsraad met voorkennis , en overleg van Heeren Burgemeesteren , op contributie stellen alle zulke persoonen , welke by de voorschreve oprichtinge der nieuwe Schuttery uit dezelve zyn uitgevallen , mitsgaders de zulken , welke volgens de Resolutie van hun Edele Groot Mog. van dato 3 November 1787 , verklaard zyn geworden tot den Schutterlyken dienst niet admissibel te zyn ; terwyl echter aan de geenen , welke alzo op contributie , ( waar van de hoogste classe van acht , en de laagste van vyf Gulden zal zyn ) gesteld zullen worden , en zich daar by bezwaard mogten vinden , vry zal staan naar redenen van bezwaar aan Heeren Burgemeesteren voor te draagen , die alsdan daar over zullen oordelen , zo als in gemoede zal worden geoordeeld te behooren . En zal van de Contributiegelden , als mede van de gemelde Recognitien der Mennonieten , zodanig een emplooy ten dienste der Schuttery worden gemaakt , als de Heeren Burgemeesteren en Vroedschappen zullen goedvinden .

== Van de Wapeningen , zo van Officieren als Schutters ==

*'''Art. 10.''' De Kapteinen , Lieutenants , Sous - Lieutenants , als mede de Vaendrigs ( wanneer die Lieutenants dienst doen ) met het Compagnie of een gedeelte daar van optrekkende , zullen met Espontons en Degens gewapend zyn , met een Orange Echarpe over den schouder , en een zilver Ringkraag , allen na het zelve Model gemaakt ; de Sergeanten met Helbaarden en Degens , en een Orange Echarpe om 't lyf ; de Corporaals en Schutters zullen als zodanigen dienst doende , met een Snaphaan en Bajonet , Sabel en Patroontas gewapend moeten zyn , op een boete van 18 stuivers voor de Officieren , tot de Sergeanten incluis ; van 12 stuivers voor de Corporaals , en van zes stuivers voor de Shutters ; dog omtrent de ordinaire Nagtwagten , van primo October tot Ultimo Maart , zullen de Officieren , tot de Sergeants incluis , indien dezelve alleenlyk , om by het leezen der Rolle te adsisteeren , ter Wagt zyn gekomen , en direct daar na weder zullen vertrekken , alleenlyk met een Degen voorzien , kunnen volstaan : van welke wapenen de Corporaals en Schutters voorzien zullen worden , zo lange zy dienen ; en vermits dezelven behoorlyk dienden gewapent , en de Wapens na de order onderhouden moeten werden , dog de dienstdoende Schutters met die kosten niet wel kunnen bezwaard worden , zo zal , met overleg van de Leden van de groote Krygsraad , by de Heeren Burgemeesteren en Vroedschappen , na het arresteeren dezes , terstond in deliberatie werden genomen , hoe best de inkoop van geweer , voor ieder Compagnie van een soort , te doen , en waar uit te betalen . Dog een ieder Corporaal en Schutter zal dezelve behoorlyk moeten schoonhouden en praeserveeren , tot zyne eigene moeite of kosten ; ten dien einde zal ieder Corporaal en Schutter een nommer voor deszelfs naam op de Schutters Lyst hebben , en met dien nommer zal ieder stuk geweer getekend zyn , op dat door de Officieren by alle gelegenheden kan gezien worden , zo 'er eenig niet wel onderhouden stuk hun in handen komt , aan wien dat behoort , zullende de zodanigen daar voor 6 stuivers boeten moeten betalen . Ook zal het den Kaptein , en by , deszelfs absentie , de Lieutenant , altoos vry staat , de visitatie omtrent de Geweeren en Wapenen , aan de huizen der Corporaals en Schutters te laten doen , zo dikwyls hy zulks nodig agt ; en eenige stukken roestig of vuil bevindende , zo zal hy de Corporaal of Schutter voor de eerste maal waarschouwen , maar voor de tweede maal zal dezelve verbeuren 6 stuivers voor ieder roestig of vuil bevonden stuk ; dog zo ´er eenig defect aan het een of ander stuk komt door slytinge of ongeluk , dan zal zulks ten koste van de Compagnie geredresseerd worden ; en zullen daaromme dezelve Geweeren en Wapenen tot geene andere dan Schutterlyke diensten mogen gebruikt worden , op poene dat het anders ten kosten van de gebruiker zal gerepareert of vernieuwt worden ; De Pypers en de Tambours zullen mede van een Sabel , Veldpyp , kopere Pypkoper , en Trom als voren voorzien worden ; en omtrent het schoonhouden en de visitatie , als om met dezelve wapenen , ten tyde , dat zulks vereischt word , dienst te doen onder dezelve verpligting en boetens als de Schutters gehouden zyn ; en zullen by overlyden van een Corporaal , Pyper , Tamboer of Schutter de voorsz. wapenen , binnen agt dagen na de begraafenis , door de naaste in de familie der overledenen , of door de geene , die dien boedel bestiert of bestieren , aan de Kaptein , of by absentie aan de hoogst in rang volgende Officier van dat Compagnie , waar onder die overledene heeft behoort , moeten bezorgt worden , op de boete van 12 stuivers , ten behoeve van dat Compagnie , wegens dit verzuim ; en dat van agt dagen tot agt dagen , en vergoeding van het gemiste of verwaarloosde stuk .

== Ordinaire en Extraordinaire Wagten ==

*'''Art 11.'''Ieder Compagnie zal nu verdeelt wezen in zes Corporaalschappen , om , volgens dezelve verdeeling , de ordinaire Nagtwagten te houden ; die ieder in persoon zal moeten waarnemen , zonder iemand in deszelfs plaats te mogen zenden ; dog iemand , niet verkiezende te waken , zal voor de boete van absentie in Artikel 15 bepaalt , kunnen vry zyn ; mits dat de Schutters by de aanzegging betalen , of voor negen uuren des anderen daags 's morgens het geld aan de Wagtbode bezorgen ; want na die tyd zal hy het zelve ophaalen , en daar voor van die geene , die zulks heeft verzuimt , drie stuivers voor zyne moeite genieten .

*'''12.'''Van de Waarnemingen der Wagten , ingaande des middags ten 12 uuren , en eindigende den volgende dag op dat uur , op dat in cas van noodzakelykheid , de persoonen , die de Wagt zyn hebbende , van 12 uur , tot 12 uuren des anderendaags kunnen geëmployeert werden , zullen geëxcuseerd zyn , de regeerende Heeren Scheepenen ; die der wagtdoende persoonen , wiens Vader of Moeder , Vrouw of Kind , Suster of Broeder , Grootvader of Grootmoeder overleden , en ter tyd van 't in gaan der Wagt nog niet begraven is , of welkers Vrouw hoog zwanger is , in 't Kraambedde legt , of zich ziek bevind , en dat zo lange als het Kraam of Ziekbedde aanhoudt ; als mede die , voor dat de Wagt hem is aangezegt , uit de Stad is , en geduurende zyne Wagt daar uit blyft ; ook die zich ziek bevind ; en eindelyk de zulke , die by voorkomende gevallen , als Noodhulpen van Wagten , of anderzints voor eenen zekeren tyd in publieke dienst gebruikt worden , om alle welke redenen , de Kaptyn van de Wyk , van de Waarheid overtuigd zynde , de Vrydom van de Wagt voor dien tyd zal mogen permitteeren ; Ook zullen de Pypers en Tambours vry van de Wagten zyn , als by Corporaalschappen gewaakt word , maar by halve of heele Compagniën wakende zullen zy de Wagten mede moeten waarnemen .

*'''13.'''Alle nagten zal een Kaptein , Lieutenant , Sous - Lieutenant , Vaendrig of Sergeant , op het Stadhuis als de Hoofdwagt Commandeeren , na wiens raad en orders de Commandeurs der andere Wagten of Posten , en dus elk en een iegelyk Wagtdoende persoon , zig zal hebben te reguleeren .

*'''14.''' Maar vermits met zeven Compagniën , en ieder Compagnie verdeelt in zes Corporaalschappen , de tourbeurt van ieder Corporaalschap altoos op dezelfde dag zoude invallen , zo zullen de Corporaalschappen van nu voortaan verwisselen , op de volgende wyze by ieder Compagnie . 
**Eerste Wagt. Eerste Corporaalschap ( by voorbeeld ) op Zondag ; het tweede op Maandag ; het derde op Dingsdag ; het vierde op Woensdag ; het vyfde op Donderdag en het zesde op Vrydag .
**Tweede Wagt. Tweede Corporaalschap op Zondag ; het derde op Maandag ; het vierde op Dingsdag ; het vyfde op Woensdag ; het zesde op Donderdag en het eerste op Vrydag .
**Derde Wagt . Derde Corporaalschap op Zondag ; het vierde op Maandag ; het vyfde op Dingsdag ; het zesde op Woensdag ; het eerste op Donderdag en het tweede op Vrydag . En zo voorts .
*Insgelyks zullen de tourbeurten der Officieren , om te praevenieeren , dat iemand niet zesmaal aan malkanderen , met een en het zelve Corporaalschap , waakt , op de volgende wyze verwisselen , veronderstellende dat de Kaptein op de eerste Wagt een vrye Wagt zal hebben , zo zal waken .
**De Lieutenant met het eerste Corporaalschap ; de Sous Lieutenant met het tweede ; de Vaendrig met het derde ; de eerste Sergeant met het vierde ; de tweede Sergeant met het vyfde en de derde Sergeant met het zesde .
**De tweede Wagt . De Kaptein met het tweede Corporaalschap ; de Lieutenant met het derde ; de Sous - Lieutenant met het vierde ; de Vaendrig met het vyfde ; de eerste Sergeant met het zesde en de tweede Sergeant met het eerste .
**De derde Wagt . De derde Sergeant met het derde Corporaalschap ; de Kaptein met het vierde ; de Lieutenant met het vyfde ; de Sous - Lieutenant met het zesde ; de Vaendrig met het eerste en de eerste Sergeant met het tweede . En zo voorts .
*'''15.''' De Commandanten , tot de Sergeanten inclusief , de ordinaire Nagtwagt verzuimende , zullen eene Gulden moeten betaalen , de eene helft voor de Schutters kas , en de andere helft voor de Krygsraad - Kas van ieder Compagnie , ook zullen dezelve by het lezen der Rolle , moeten adsisteeren op gelyke boete en verdeeling : en ieder Corporaal en Schutter zal verbeuren tien stuivers , dog , schoon na het lezen der Rolle , maar voor dat de klok tien uuren heeft geslagen , komende zal maar de halve boete verbeuren .
*'''16.''' Van den eersten April tot den laatsten September ingesloten , zullen de Schutters van 't Compagnie , dat de Wagt heeft , met het begin van 't uiden van de Wagtklok , vergaderen op de wyk of loopplaats , om zo gezamentlyk in order na de Hoofdwagt te trekken , op de boete van zes stuivers , voor iedere absente Schutter , het zy hy al , dan niet verkiest te waaken ; dog van den eersten October tot den laatsten Maart incluis , zal ieder Officier , Onder - Officier en Schutter , direct van zyn Huis naar de Wagt gaan , en zal als dan ten half tien uuren de Nagtrol gelezen , en de schikkinge omtrend de posten gemaakt worden .
*'''17.''' De ordinaire Nagtwagt zal aanvangen 's avonds ten tien uuren , als wanneer de wagten zullen uitgezet worden , die , de geheele nagt door , behoorlyk moeten werden gehouden , tot dat 's morgens de Poortklok luidt , zonder dat de bewaakte posten voor die tyd verlaten zullen mogen werden op de boete van zes Guldens voor een Kaptein en voor een Lieutenant , van vyf Guldens voor een Sous - Lieutenant , Vaendrig en Sergeant , van vier Guldens voor een Corporaal , en van drie Guldens voor een Schutter . Evenwel zal het een commandeerende Officier en Corporaal gepermitteerd zyn , op de tyd van zyn Wagt , een gedeelte van de nagt op de Wagt te blyven , en ter tyd , dat hem zal welgevallen , te mogen afgaan , dog zy zullen als dan verpligt zyn , dit vooraf aan de Wagtbode te declareeren , eer de Nagtrol door hem wordt geformeert , om , wanneer dezelven zich niet declareeren , zy mede op de Nagtrol , als de wagt zullende waarnemen , moeten gesteld worden , en dus voor de gestelde tyd van 't luiden der Poortklok afgaande , zullen zy de bepaalde boetens verbeuren . En zal des morgens , voor het aftrekken der Wagt van de Hoofdwagt , de Nagtrol moeten gelezen worden , om te vernemen of 'er ook absenten zyn , die dus in de boete in dit artikel gesteld zullen zyn vervallen , waaromme , ook de manschappen , die aan een poort of by extraordinaire Wagten , op eene ander post hebben gewaakt , een kwartier uurs voor het luiden van de Poortklok aan de Hoofdwagtmoeten terug komen , om mede gemonsterd te kunnen worden ; op de boete van twaalf stuivers voor de Commandant van de Wagt ; en van zes stuivers voor ieder Schutter , die verzuimen terug te komen ; en zullen dezelve als dan nog ten genoegen van den Krygsraad moeten bewyzen , de geheele nagt door behoorlyk post te hebben gehouden , of zullen in de boete van dit artikel over het te vroeg verlaaten van de posten vervallen .
*'''18.''' De commandeerende Officier zal wel zorge moeten dragen , dat wanneer de Wagt met het luiden der Poortklok aftrekt , door de laatste uitgaande persoon de deur van 't Stadhuis in 't slot worden gehaalt , op de boete van zes stuivers door hem te verbeuren voor ieder reis dat zulks vergeten wordt .
*'''19.''' Iemand door hooge noodzakelykheid van de Wagt moetende aftrekken voor de bepaalde tyd in art. 17 gesteld , zo zal de commandeerende Officier deswegens permissie kunnen geven , dog hy zal des morgens ter bekwamer tyd , van dat nodig zynde vertrek aan de Kaptein , en by absentie aan de Lieutenant van de Wagt gehad hebbende Compagnie kennisse geven , met alleguatie van de redenen , waarom deze of geene van de Wagt is afgegaan . En wanneer een Commandant zelfs door dringende redenen genoodzaakt is af te gaan , zal hy daar van aan de wagtdoende Schutters kennisse geven , en zig voor den Krygsraad van zyn Compagnie moeten veranywoorden . 
*'''20.''' Het wagtwoord zal de Wagtmeester , voor 't aangaan van de Wagt , aan den Kaptein en Lieutenant van dat Compagnie , dat de Wagt heeft , verzegeld moeten bezorgen ; ten einde dezelve in staat te stellen , om ten allen tyden , visie van de Wagt te kunnen nemen , waar toe zy by deze niet alleen worden gequalificeert , maar teffens op 't ernstigste gerecommandeerd , om van 't behoorlyk waarnemen der Wagt verzekerd te zyn ; en aan de commandeerende Officier op de Wagt , zal de Wagtmeester het Wagtwoord mede verzegeld behandigen ; en de commandeerende Officier zal het in secretesse aan de Commandeurs der andere posten of Wagten bekend maken , maar buiten deze Hoofden der Wagten , mag dat Wagtwoord aan niemand der andere wagtdoende persoonen bekend gemaakt worden , op verbeurte van drie Guldens en nadere correctie . 
*'''21.''' Alle avonden zullen na het lezen der Rolle , en dus voor 't aangaan van de Nagtwagt , de Geweeren en Patroontassen gevisiteerd werden , of dezelve geladen , of van kruid , het zy veel of weinig voorzien zyn , als mede de Sabels , of die ook gescherpt zyn ; en indien ontdekt wordt , dat enig Geweer geladen , of Patroontas met kruid voorzien waare , of dat enig Sabel gescherpt is , of ook dat iemand eenig kruit op een andere wys by zig droeg , zo zal zodanig Geweer , Patroontas , Sabel en Kruid , aanstonds moeten afgenomen , en in veiligheid gebragt , en de Burger of Burgers na huis gezonden werden : zullende de commandeerende Officier verpligt wezen , daar van ten eersten aan den Kaptein van dat wakende Compagnie kennisse te geven , en deze gehouden aan Heeren Burgemeesteren van 't bevind van zaaken informatie te geeven , ten einde de vergadering van Heeren Burgemeesteren en de Leden van den grooten Krygsraad werde belegt , en uitspraak nopens deze zaak gedaan , zo als geoordeelt zal worden te behoren ; alzo in cas van noodzakelykheid , de wagtdoende manschap , op order van Heeren Burgemeesteren , by tyds van scherpe Patroonen , uit de voorraad by de Stad aan handen , zullen voorzien , en omtrend het scherpen der Sabels , nader order zal gegeeven worden .
*'''22.''' Niemand zal op de Wagt eenige andere drank vermogen te gebruiken , dan ordinair bier , of ook wel coffy , op 12 stuivers boete ; die beschonken ter Wagt komt zal mede 12 stuivers verbeuren , en ten eersten werden weggezonden ; een ieder zal zig zedig en modest op de Wagten moeten gedragen , en de orders van Officieren en Onder - Officieren behoorlyk gade slaan , geen insolentien of moedwilligheden mogen plegen , iets breken , billietten aftrekken , die bevuilen of beschadigen , morsig en ontydigheid veroorzaken , hoe genaamd , en waar in bestaande ; niet mogen vloeken , zweeren , nog Gods heiligen Naam misbruiken ; niemand met woorden of daaden injurieeren of verongelyken ; nog den een den ander eenige feitelykheid aandoen , veel min eenig geweer of een mes trekken om een ander te kwetsen ; op poene van na bevind van zaken , na de onderscheidene gevallen , het zy door een meer of mindere geldboete , dan op een andere wyze , na mate van de bedrevene misdaad te werden gestraft ; en om alle verschillen zo veel mogelyk voor te komen , zal op de Wagten met kaarten of dobbelsteenen , om geld , niet vermogen te werden gespeeld , op verbeurte van een Gulden voor ieder persoon zulks doende .
*'''23.''' Niemand zal op de Wagten eenig discours voeren , strekkende tot nadeel of veragtinge van de Regeeringe  van deze Lande , of van Zyne Doorluchtige Hoogheid den Heere Prinse Erfstadhouder , of eenige andere hooge Persoonen , Collegien , of van de Regeering van deeze Stad ; ofte ergerlyke disputen over Religiezaken , of de Regeerings - Constitutie concerneerende , moveeren ; op verbeurte van Drie Guldens telken reize , en verder des noods na bevind van zaken te werden gestraft ; wordende ieder Schutter van de Wagt , zo wel als de Officieren , geordonneert , op dit alles naauwkeurig agt te geven , en de schuldigen aan de commandeerende Officier op en aan te geven , ten einde de nodige bekeuring te doen , en daar van kennisse te geven , daar , en zo het behoort .
*'''24.''' Elk en een iegelyk zal zyn post op de Wagt waar toe hy volgens de order is gecommandeert , moeten houden en behoorlyk waarnemen ; en den Schildwagt , het zy door order van de commandeerende Officier , het zy vrywillig , of in cas van verschil by loting , uitstaande , en naar de gemaakte verdeling van de nagt , op zyn tyd af lossen : een of meerder persoonen persoonen omtrend zig vernemende , zo zal hy met force stem '''Warda''' schreeuwen ; en deze inmiddels hem tragtende te bekruipen , of te overrompelen , zo zal hy een of meermalen , na de tyd hem zulks toelaat , luidruchtig '''Sta''' moeten roepen ; ten einde dat op dat sterk geroep de Officier en Schutters kunnen uitkomen ; en zo die persoon of persoonen , des niet tegenstaande , hem kwam te naderen , of tegen hem zogt in te dringen , zal hy dezelve op de hem best mogelyke wyze mogen afweeren , zonder desweegens iets te verbeuren of te misdoen , schoon die persoon of persoonen in de afweering mogte werden gekwetst ; mits altyd op zyn post blyvende , het geen voor 't  Stadhuis het hooge plein is , en aan de poorten , zo verre die strekken ; en wanneer deze persoon of persoonen , na het uitkomen van de Wagt , nog al avanceerde , zal dezelve door de andere wagthebbende Schutters werden gevat , en in hunne Wagtplaats gebragt en secuur bewaart werden , tot zo lange , dat daar van aan den voorzittende Heer Burgemeester ter bekwamer tyd door den Commandant worde kennisse gegeeven , en deszelfs goedvinden gevraagt en ontfangen zal wezen . 
*'''25.''' Indien 'er geduurende de Nagtwagt iets merkwaardigs mogte zyn voorgevallen , zal de commandeerende Officier verpligt wezen , daar van des morgens op zyn tyd aan den Kaptein van 't wakend Compagnie kennisse te geven , en deze gehouden in Persoon rapport te doen aan de Heeren Burgemeesteren ; en zulks niet geschiedende , aangemerkt worden als een bewys , dat 'er onder de Wagt of in de Stad niets byzonders is voorgevallen ; en by ontdekkinge naderhand van contrarie van dien zal deze pligtverzuim , ter discretie van Heeren Burgemeesteren , geboet moeten worden .
*'''26.''' Als 'er eenige oneenigheid of misverstand tusschen de wagtdoende manschappen ontstaat , zullen zy daar van aan de Officier van de Wagt direct kennisse moeten geven , zonder die oneenigheid of dat misverstand verder voort te zetten , veel min met dadelykheden te vervolgen , op een verbeurte van tien stuivers voor ieder der parthyen , en zal de commandeerende Officier het geschil ten eersten in der minne tragten af te doen , en parthyen , zo zulks doenlyk is , vereenigen ; en anders op den dag by tyds zulks aan de Kaptein bekend maken , ten einde by dezelve , of des noods by den Krygsraad , daar in te werden gahandelt , zo als na bevind van zaken zal werden geoordeeld te behooren .
*'''27.''' Wanneer by extraordinaire Wagten , door de Ronde of Patrouille - Wagten iemand , die by nagt langs de straaten of aan de huizen eenige moedwil pleegt , gevat word , waar toe die Wagt by deze word gequalificeerd , zo zal dezelve op het Stadhuis in bewaaring worden gesteld , en de commandeerende Officier daar in verder moeten handelen , als in art. gezegt is .
*'''28.''' Wanneer Heeren Burgemeesteren mogten goedvinden om redenen daar toe moveerende , het Corporaalschap , dat de Wagt moet hebben , vroeger dan de gewone tyd in de Wapenen te doen komen , en de Wagt te laten betrekken , of het halve Compagnie , dan wel het geheele Compagnie alzo op te roepen , of ook het wagtdoende Corporaalschap , later als de gewone tyd , en wel niet voor twaalf uuren des middags van de volgende dag te doen aftrekken , zo zal daar aan prompt en zonder tegenspraak worden voldaan , zonder daar voor eenige belooning te vorderen , op arbitrale correctie ; dog in die gevallen zal de commandeerende Officier met de speciaale order van Heeren Burgemeesteren by tyds werden voorzien ; en wanneer Hun Edele Groot Achtb. mogten nodig vinden als vooren , om de geheele wagtdoende Burgery te gelyk in de Wapenen te doen komen , en zulks by Publicatie  of Resolutie werd geordonneerd , zullen alle Officieren en Gemeenen der respective Compagniën gehouden en verpligt wezen , om deze order volveerdig en gewillig te observeeren , en na te komen , op poene als voren ; en zal de boete voor die absentie in die gevallen altoos dubbeld of nog eens zo hoog zyn , als omtrent die ordinaire Wagten by de Artikelen 15 en 16 zyn bepaald , ofte ook wel hooger , zo als Hun Ed. Groot Achtb. , met overleg van de Leden van den groote Krygsraad , na tyds gelegenheid , zullen vermeenen te behooren , dat dan by de Publicatie of by de aanzegging aan de Officieren en verdere wagtdoende Burgeren zal bekend gemaakt worden .

== Rondens Patrouilleeren en 't Marcheeren na of af. komende van de Wagt ==

*'''Art. 29.''' Tot het doen van Rondens en Patrouilleeren , zullen zich de Officieren en wagtdoende manschap , die zulks by 't lot of eenige andere schikking is te beurt gevallen , gewillig laten employeeren , op poene van de boetens op de absentie als dan gesteld . Een ieder zal zig stil en getrouw als brave lieden moeten gedragen , of zal by pligtverzuim na bevind van overtreding gemulcteerd , of gestraft werden . En niemand zal by 't doen van ronde , patrouilleeren nog ook geene Wagt na of van een poort of post marcheerende , in eenige herberg of elders mogen gaan drinken , of zig van zyn Corps verwyderen , op poene van drie Guldens ; of aan eenige Persoonen , Huizen of Goederen eenig molest doen ; maar zodanige persoonen , die zodanige Wagten komen uit te maken , zullen gezamentlyk met den anderen in order gaan en wederkeeren na hunne Wagtplaatzen , op poene van arbitrair gestraft worden , met vergoeding van schade , ter discretie van Heeren Burgermeesteren . En zal de Commandant en de Dek - Officier van zodanige Wagt , indien ontdekt wordt , dat dezelven het een of ander bedekt houden , of geen naauw reguard op de manschap onder hun commando gesteld , hebben geslagen , zes Guldens verbeuren , en de Schutters zo die zulks verzwygen , ieder drie Guldens . 
*'''30.''' De Rondens zullen altyd door een Kaptein of Lieutenant , of by absentie door een Sous - Lieutenant of Vaendrig verrigt worden ; des zal geen Patroille , wanneer die door minder Officier geleid wordt , de Ronde mogen doen , dat is de Poorten of Posten door Burgers bezet , veel min Militaire Wagten , mogen visiteeren ; maar zig alleen met de straaten te bewaken moeten ophouden , op poene van zes Guldens , voor de commandeerende Officier , die zulks bestaat .
*'''31.''' De Ronde of Patrouille Wagten , of eenige andere Wagt , die na deze of geene poort of andere post marcheert , elkander ontmoetende , zo zal de Officier , die eerst '''Warda''' roept , de  praeferentie hebben , om den anderen het wagtwoord af te vragen ; en tot antwoord bekomen hebbende van Ronde , Patrouille of Wagt , dan zal hy direct antwoorden : '''Sta Ronde , Patrouille of Wagt''' : vervolgens zullen beide de Officieren aan hunne manschap halt commandeeren ; en daar op zullen zy beide tot malkanderen komen , en de eerste aan de laatste , al is die hoger in rang , het Wagtwoord in stilte moeten afvragen ; op dat alzo ontdekt worde , of er ook meer , dan de gequalificeerde Wagten , op de straaten zyn ; en zal die Burger - Officier , die het wagtwoord mogte hebben vergeten , de absentie boete , die als dan plaats zal hebben , moeten betaalen ; en ten aanzien van de Schildwagten , voorby welken eenige Wagt passeert , zal de Officier, die de Wagt leidt , op de vraag der Schildwagt : '''Warda''' , moeten antwoorden , '''een Wagt , Ronde of Patrouille''' : waar op de Schilwagt zal antwoorden ''passeert'' ; dog zodanig Officier op '''Warda''' niet antwoordende , dan zal het de pligt der Schildwagt zyn , '''Sta''' luidruchtig te roepen , en voor zo ver zyn post strekt , zodanige praetense Wagt van daar tragten te weeren.
*'''32.''' De Ronde of Patrouille - Wagten eenig Persoon of Persoonen aantreffende , die eenige feytelykheden aan Persoonen , Huizen , of andere Gebouwen , Schepen , Schuiten , of Goederen bedryven , zullen moeten tragten de zodanige in handen te krygen , en in de Hoofdwagt op te brengen ; en zo zulks geheel onmogelyk zal zyn , door de verhaaste vlugt derzelven , dan zullen ze naauw agt geven , om dezelve na te speuren , en by hunne terugkomst , aan de commandeerende Officier der Hoofdwagt daar van kennisse geeven , ten einde dezelve zorge , dat die feitelykheden te dier tyd op de best mogelyke wyze , gekeerd en geweerd worden . Zullende den Officier of Manschap , die in dit geval van pligtverzuim te beschuldigen mogten zyn , ter discretie van Heeren Burgemeesteren gecorrigeert en gemulcteerd worden .

== Het Optrekken na de Wagt ==

*'''Art. 33.''' Van den eersten April tot den laatsten September ingesloten , zullen de Schutters van 't Compagnie , welkers Wagt het is , het zy het heele , halve Compagnie , of een Corporaalschap de wagt heeft , met het luiden van 't wagtklokje , en wel voor quartier over negen uuren , vergaderen op de Wyk of de loopplaats van dat Compagnie , om van daar door de Kaptein , Lieutenant , Sous - Lieutenant , of Vaendrig , of door een der Sergeants na de wagt geleid te worden , op de boete van zes stuivers voor de Schutter , al verkiest hy niet te waken ; dog verseerende in een der gevallen in art. 12 gemeld , zal hij geéxcuseerd zijn , en van een Gulden voor een Officier , wiens beurt het is om de Wagt op te leiden , en zulks verzuimt ; de eene helft voor de Schutters kas , en de andere helft voor de Krygsraads kas ; dog de zodanige zal dan geéxcuseerd zijn van de boete , die een Officier , verzuimende by het lezen der Rolle te adsisteeren , volgens art. 15 verbeurt . Dog iemand der Officieren , wiens beurt het is , om op te trekken , zulks op dien tyd niet wel conveniëerende , zal een ander , dog niet minder in rang der Sergeant , en van 't zelve Compagnie , mogen verzoeken zulks voor hem waar te nemen , waar door hy van de boete zal geëxcuseerd zyn ; en die Officier , die zulks waarneemt , zal ook by 't lezen der Rolle op 't Stadhuis , en 't geen daar verder voor hem te verrigten is , adsisteeren . En wanneer er by 't optrekken van een Corporaalschap , behalven den Corporaal , minder dan agt Man , om na de wagt geleid te worden , op komt , dan zal de Commandeerende Officier geëxcuseerd zyn die op te leiden , maar dezelven door de Corporaal met stille Trom opgeleid worden ; de vier eerste Officieren de wagt opleidende zullen de beide Pypers en Tambours by zig hebben ; en de Sergeants ieder een Pyper en een Tambour ; een Pyper of een Tambour dit verzuimende , zal tien stuivers verbeuren , ten zy in een der gevallen verseerende art. 12 gemeld .

== Exercitien ==

*'''Art. 34.''' De Exercitien zullen 's Jaarlyks , het zy by heele , halve , of gedeeltens van Compagnien , meerdere of mindere Manschappen worden verrigt ; op zodanige plaatzen zo ordinair als extraordinair , en in die maanden , en op die dagen en uuren , als nader zal werden bepaalt ; waar na alle Opper - en Onder - Officieren en wagtdoende Burgers zig zullen hebben te reguleeren , om in den Wapenhandel , en 't geen daar onder begrepen en toe vereischt word , geïnstruëerd te werden , en zig eigen te maken , ten einde elk Lid der Schuttery in zyne post nuttig zy , op de boete van tien stuivers , by ieder absente Schutter te verbeuren .
*'''35.''' Het Commando zal verrigt worden door den Kaptein en Lieutenant ; dog den Kaptein en Lieutenant zullen niet alleen vermogen , maar ook verpligt wezen zulks aan de andere Officieren by beurten op te leggen , ten einde hun daar toe bekwaam te maken ; en zal de Drilmeester by de Exercitien praesent moeten wezen , en doen , het geen hem door de Kaptein , Lieutenant , of ander commandeerende Officier zal werden bevolen .
*'''36.''' Allen de Officieren , Corporaals , Schutters , Pypers , en Tambours , zullen allen de Commando's by de Exercitien , en de onderrigtinge van de Drilmeester , stiptelyk observeeren ; en zig in 't een of ander onagtzaam , onwillig , of onbescheiden betoonende , zullen eerst by een vriendelyke correctie tot hunne pligt werden vermaant , maar daar na niet luisterende , de Officieren twee , en de Corporaals en verdere Manschap een Gulden verbeuren.
*'''37.''' By de Exercitien zullden de Opper - en Onder Officieren van dat Compagnie , dat , het zy geheel of gedeeltelyk exerceert , met hun Zydegeweer , Echarpen , Ringkragen , Espontons , en Helbaarden gedistingueert zyn , namentlyk zo zulks by de commandeerende Officier werd gevordert , op de boete van 10 stuivers , dog wanneer de commandeerende Officier nodig agt , dat de Officieren ter betere onderrigting van de Schutters , met een Snaphaan en Zydegeweer zullen compareeren , dan , en zo lange , zullen ze van die boete geëxcuseerd zyn ; en zal de commandeerende Officier , zo hy verzuimt zelfs met die Wapenen te Compareeren , die hy aan andere Officieren heeft geordonneerd , dubbele boete verbeuren .
*'''38.''' De boete voor absente Officieren tot de Sergeants inclusive zal zyn een Gulden , en van een Corporaal vyftien stuivers ; dog die nog binnen het half uur na de bepaalde tyd , dat de Rolle zyn gelezen worden , compareert , zal maar de halve boete verbeuren . Ook zullen de Tambours en Pypers daarby tegenwoordig moeten zyn , tenminste die daar toe zyn aangezegt , op de boete van 12 stuivers , en van zes stuivers , wanneer binnen het half uur vermeld nog compareerden ; en zullen de Officieren , Corporaals , Pypers , Tambours en Schutters , die in een der gevallen verseeren art. 12 gemeld , en zelfs omtrent Begraafenisse tot Zusterlingen incluis , van die boete geëxcuseerd zyn .
*'''39.''' De Drilmeester zal voor de eerste maal in ieder Jaar alle de Officieren , Corporaals , Pypers , Tambours en Schutters de tyd en plaats moeten aanzeggen , wanneer en waar te komen excerceeren ; en op die eerste tourbeurt , zal de Commandeerende Officier hun by 't eindigen van de Exercitie de tweede tourbeurt bekend maken , en zo van tourbeurt tot tourbeurt , en zullen dus niet meer dan eens aangezegt worden ; maar de Drilmeester zal gehouden zyn aan de absenten , by het ophaalen der boete , uiterlyk des anderdaags , de tyd wanneer zy weder moeten zullen exerceeren , bekend te maken .
*'''40.''' Alle de Wagtdoende Persoonen zullen verpligt zyn , ordentelyk gekleed op de Exercitieplaats te komen ; de Corporaals , Pypers , Tambours en Schutters met hunne Wapenen ; en daar anders verschynende , zal voor de eerste maal vyf stuivers verbeuren , en voor de tweedemaal , of meermalen gebeurende , telkens dubbelde boete ; die door Wyn , Bier , of sterke drank bezet , en dus onbekwaam tot de Exercitie is , zal de absente boete verbeuren , en zonder tegenspraak de Exercitieplaats moeten verlaten ; en zal zig daar moeten wagten van onbehoorlyke gesprekken , ook van nodeloze discoursen , om in 't verstaan van de Commando's en de Correctien niet hinderlyk te wezen ; niet lachen , praten of gerookt nog gekaauwt , nog ook eeenige andere drank , dan ordinair Bier , gedronken mogen werden .
*'''41.''' Niemand zal tot de Exercitieplaats mogen werden toegelaten , dan met permissie van de commandeerende Officier ; dan het zal aan Heeren Schout , Burgemeesteren en Vroedschappen werden vry en toegelaten , om het zy gezamentlyk of afzonderlyk , ten allen tyden deze Exercitien te kunnen en te mogen bywoonen , en de Exerceerende Burgery met haar praesentie te verëeren .
*'''42.''' Deze Exercitien, die niet korter dan een uur , en niet langer dan twee uuren mogen continueeren , zullen eindigen als de commandeerende Officier zulks goedvind ; daarom zal die geene , die zig buiten permissie alvoorens absenteerd , in de volle boete vervallen ; en te einde deze Exercitie de behoorlyke Executie erlangen , zo zullen door de Heeren Burgemeesteren twee Heeren benoemd worden , om tegen het einde der Exercitie inspectie te doen , of alle de commandeerende Officieren dezelve order en uitvoering , die hier mede beoogd word , houden , welke Heeren van hunne bevinding aan Hun Edele Groot Achtbaare rapport zullen moeten doen .

== Orders by Brand ==

*'''Art. 43.''' Wanneer 'er Brand ontstaat zal de klok in de [[Zuidertoren|Zuider - Tooren]] worden geklept , en de Officieren , Corporaals , Pypers , Tambours en Schutters zig direct zonder tydverzuim , een ieder met zyn Wapenen , op de loopplaats van zyn Compagnie begeeven , op de boete van vyf Guldens voor de Officieren , tot de Sergeants incluis , en van drie Guldens voor de Corperaals en Schutters , ten zy iemand by een Brandspuit behoort , of als gebuur of belende , of anderzints terstond op het ontwaren van de Brand , of het redden van Persoonen of Goederen , te adsisteeren ; en zal de Compagnie , welkers loopplaats het naast aan de Brand is , zig aanstonds na de Brand begeven , en zal de commandeerende Officier terstond door zyne manschap een kring formeeren voor het huis , of de wegen en straaten afsluiten , tot weeringe van alle desordres , en om alle diveryen te verhoeden ; en de andere Compagnien zullen op hunne loopplaatsen na de orders van Heeren Burgemeesteren moeten blyven wagten . Niemand zal in de kring of bezettinge toegelaten , nog met eenige Goederen door dezelve werde uitgelaten , dan die daar toe zyn gequalificeert , het zy uit hoofde van bediening , of van relatie tot de bewoonders van het huis , daar de Brand is , of dat hy door den Commandeerende Officier of door de Brandmeesteren word geoordeelt dienst te kunnen doen .

== Orders by Alarm , Commotie , Tumult of Oproer ==

*'''Art. 44.''' By aldien het gebeuren mogte , dat God verhoede , dat er 'eenige vyandige aanval van buiten of binnen ondernomen wierd , of dat 'er eenige ruststoorende zamenrottingen , commotie of oproerige bewegingen binnen deze Stad ontstonden , zo zal het zelve door een ieder , wie hy ook zoude mogen wezen , aan Heeren Burgemeesteren , zonder tydverzuim , moeten bekend gemaakt werden , en zo dra op order van Heeren Burgemeesteren de klok in de Zuider - Tooren wordt geklept , zullen de Tambours zig terstond op hunne loopplaatzen met de trom enz. voorzien , moeten begeven , en daar orders afwagten ; en direct op 't roeren van de trom door de Wyken , zullen alle Officieren , Corporaals de Pypers en Schutters , een iegelyk na zyn qualiteit behoorlyk gewapend , zich met allen spoed , op de Wyk of loopplaats van zyn Compagnie begeven , daar post houden , en de orders van Heeren Burgemeesteren afwagten ; dan het Compagnie , dat naast aan het Tumult of Commotie is , zal , zonder order van Heeren Burgemeesteren af te wagten , gehouden en verpligt zyn , het zelve te doen verhinderen , beletten en doen beletten , zo veel maar in hun vermogen zal zyn , en als aan eed en pligt getrouwe Officieren en Schutters behooren te doen ; en zullen daar zo lang moeten post houden , tot dat orders van Heeren Burgemeesteren ontfangen hebben .

*'''45.''' Dus zal een ieder Officier , Onder - Officier , Corporaal , Pyper , Tambour , en wagtdoende Schutter , gehouden en verpligt zyn , om in geval van alarm , zich stipt te gedragen na de orders , die hem gegevne worden , zonder eenig tegenspreken of onwilligheid , en zonder zyn post te verlaaten , op een boete voor de Kaptein en Lieutenant van f 25 ieder , voor een Sous Lieutenant en Vaendrig van f 15 , voor een Sergeant van f 12 , voor een Corporaal van f 9 , en voor elke Schutter van F 6 , boven en behalven zodanige arbitraire correctie , mulcte , of meerdere boetens , als ieder in zyn qualiteit en post , na omstandigheden van zaken , zal bevonden werden te hebben gemeriteerd : dog by aldien de een of ander in 't voorsz. de oproerige parthy eenigzints begunstigde , of zig onder de oproerige hoop begaf , zal de zodanige , daar van overtuigt , exemplaar , als een verstoorder van de publieke rust en veiligheid , op het rigoureuste werden gestraft , ten afschrik van anderen ; en ten einde kan geblyken , wie tot de geauthoriseerde Schuttery behoort , zal geen Burger , geen Schutterlyke diensten doende , zig by avond nog nagt op de publieke straaten met eenig schietgeweer mogen laten vinden , op poene van arbitraire correctie .

== Orders by Storm en hooge Watervloed ==

*'''Art. 46.''' En wanneer by Storm en hooge Watervloed ( dat God verhoede ) eenige adsistentie aan de Dyken of Waterkeeringen , buiten of binnen deze Stad , vereischt werd , en zulks , mede door het kleppen van de klok in de Zuider - Tooren , op order van Heeren Burgemeesteren werd bekend gemaakt ; zo zullen de Tambours als voren zig ylings op hunne loopplaatzen begeven ; en op het roeren van de Trommen , zullen de Officieren , Onder - Officieren , Corporaals en Pypers , alleenlyk met hun Zydgeweer gewapend , en de Schutters ongewapend , zich direct op de voornoemde loopplaatzen gegeven , gelyk mede alle de Manspersoonen in de Stad woonende , ( behalven die geenen die by art. 8 genoemd worden , die daar van by dezen werden geëxcuseerd , ) ieder op die Wyk of Loopplaats zullen moeten komen , daar zy onder woonen ; en alle die persoonen zullen zig stellen onder de orders van de voornoemde Officieren , die neffens hun aldaar de orders van Heeren Burgemeesteren zullen moeten inwagten , op de boete van f 4 voor de Corporaals , en f 3 voor de Schutters , en allen de andere Burgers en Inwoonders ; zullende de laatste Lyst van die twee , die tweemaal 's Jaars moeten geformeerd werden , volgens artikel 7 , daar toe als Monsterrollen moeten diennen . 
*'''47.''' Dog in alle gevallen , als de Alarmklok luidt ter tyd van de Wagt , dan zullen die Officieren en Schutters , die op dien tyd waken , hunne posten niet mogen verlaten , op de boete art. 17 , wegens het te vroeg verlaten van zyn post aldaar gesteld , ten zy de Commandant bestaanbaare redenen vind , waaromme hy vermeend in de noodzakelykheid te zyn , en zig te kunnen verantwoorden , om iemand tot het ongelukkig geval , dat dan exteert betrekking hebbende , te mogen excuseeren .

== Bekeuringen en Applicatie van de Boetens ==

*'''Art. 48.''' De beoordeelinge over alle Breuken , in dit Reglement vervat , voor zo verre daar over bedenking of questie valt , zal staan aan de Krygsraad van dat Compagnie , waar toe zulks behoort ; aan wien insgelyks zal competeeren de terminatie of uitspraak der verschillen , die in der minne niet gevonden kunnen worden , behoudens egter het Recht van revisie en nadere decisie aan Heeren Burgemeesteren .
*'''49.''' Alle de Boetens en Bekeuringen in deze Ordonnantie en dit Reglement gemeld , zonder eenige uitzondering , zullen werden verantwoord en bekeert ten behoeve van dei Compagnie , onder dewelken die gevallen zyn , en zullen alle dezelven moeten dienen tot betalinge van de ordinaire kosten der Compagnien ; en de overschietende gelden , om de drie of vier Jaaren , worden verdelt aan de als dan wagtdoende persoonen , welke boetens zodra mogelyk , na dat ze gevallen zyn , op order van de Kaptein of van de Krygsraaden , door de Wagtsbode zullen geïnnet en opgehaald werden ; en zal niemand hem , nog de geenen , die hem zenden , in 't doen van hun Officie mogen resisteeren , injurieeren , of kwalyk tegenspreeken , op pene van drie Guldens en arbitraire Correctie , na bevind van zaken ; en zo iemand onwillig wierde bevonden in 't betaalen van de verschuldigde boetens , deze zal daar over ter judicatuure moeten staan , en gecalangeerd werden by den Krygsraad van het Compagnie , onder welke hy gehoorig is , of gewaakt zal hebben , dewelke by deze werd gequalificeert , om daar over uitspraak te doen , en de boetens zonder verschooning van den schuldigen exactelyk te doen vorderen ; en zal de geene , die in persoon tweemaal ter betaaling is aangesproken , en weigerig blyft , zyne boete verdubbelt worden , en by verdere onwilligheid , zal dezelve met aantasting van Pand of na Krygsrecht werden gehaald .
*'''50.''' Geen Opper - nog Onder - Officieren vermogen met iemand te composeeren , ter zaake van absentie , nog het geen daar voor gehouden wordt , als het te laat komen , of vroeg henen gaan , nog ook geene Krygsraaden de boetens op eenige misdryven in dit Rgelement en Ordonnantie gesteld , mogen verminderen , maar dezelve zodanig doen betaalen , als dezelve bepaald zyn , ; en indien het mogte gebeuren , dat iemand zig zodanig misgreep of te buiten ging , dat deswegens niets gevonden werd in deze Ordonnantie of dit Reglement , of dat daartegens niet was voorzien , zal by de gecombineerde Vergadering van Heeren Burgemeesteren en Leden van de groote Krygsraad , zodanige poenaliteit en correctien werden gesteld , als dezelve na bevind van zaaken zal oordelen te behooren ; gelyk ook alle andere misdryven en misvattingen , rakende het werk van de Wagten , met het geene daartoe behoort , en het welk in deze Ordonnantie of dit Reglement niet moge zyn begreepen , mitsgaders ook ongewoone ongehoorzaamheid , moedwil , of anderzints op de Wagten , het zy op het [[Stadhuis|Raadhuys]] , aan de Poorten , of in alle andere Schutters Wagthuizen , by 't doen van Ronde , Patrouilleeren , of onder de Exercitien , dan wel by Brand , Oproer , of by eenige andere gelegenheid ook gepleegd , dezen zullen werden geboet en gecorrigeerd na gelegenheid van tyden en zaken , ter arbitrage van voornoemde gecombineerde Vergadering ; uitgezondert nogtans in gevallen van misdaden , dewelken volgens 's Lands wetten gestraft moeten werden , , en daar van dus de Correctie aan de Heeren Hoofd - Officier en Scheepenen behoort en gelaten wordt .

== VERGADERINGEN , zo gecombineerde met Heeren BURGEMEESTEREN ..... ==

*De gecombineerde Vergaderingen van Heeren Burgemeesteren en de Leden van de groote Krygsraad , zullen ordinair , als voor dezen , viermaal in 't Jaar gehouden worden , en wel op den tweeden maandag in de maanden February , Mey , Augustus en November , en door de Heeren Burgemeesteren werden geconvoceert , en aldaar afgedaan worden de zaken nodig in onderzoek te nemen ; ten waare Heeren Burgemeesteren mogten goedvinden de poincten van Consideratien en aanbelang over te nemen , om ter deliberatie van de Leden van de Vroedschap te brengen .

== VERGADERINGEN van de GROOTE KRYGSRAAD ==

*De Ordinaire Vergaderingen van de Leden van den groote Krygsraad , bestaande uit de Kapteinen en Lieutenants , zullen werden beleid door den Praesident en Vice - Praesident van die Vergadering , op den eersten maandag na Nieuwjaarsdag , en vervolgens om de twee maanden , als op den eersten maandag in Maart , Mey , July , September en November van ieder jaar , dog zulks op Paasch of Pinxter maandag invallende , op Paasch of Pinxter Dinsdag belegt moeten worden , op de boete van een Gulden , voor ieder der voornoemde Praesidenten , zo zy zulks verzuimen ; ook zal het aan de voornoemde Praesidenten staan , in voorkomende gevallen , Extraordinaire Vergaderingen op extraordinaire boetens te beleggen , en in alle die Vergaderingen werden gedelibereerd en geresolveerd over alle zaaken ter hunner deliberatie , en decisie behoorende , gelyk tot heden is gepractiseerd .

== VERGADERINGEN van de KLEINE KRYGSRAADEN ==

*De kleine Krygsraaden zullen gelyk voorheen uit de commandeerende Officieren en Corporaals bestaan , dog nu met een Sous - Lieutenant en twee Corporaals werden vermeerdert ; derzelver ordinaire Vergaderingen zullen door de Kaptein of by absentie door de Lieutenant of hoogst in rang volgende Officier , telkens na verloop van twee Wagten , werden belegt ; en zullen de Leden van den groote Krygsraad gehouden en verpligt zyn om met elkanderen de Concert te gaan , om zo ten opzigt van exaraordinaire Vergaderingen , als in 't maken van kosten ten laste van de Compagnies - Kassen , zo veel mogelyk eene egaliteit te introduceeren ; en derhalven zal ten opzigte van de Economie der Compagnien , by de Leden van den grootte Krygsraad , na alvorens daar omtrend de advyzen der respective kleine Krygsraaden te hebben ingenomen , een generaale order bepaald worden . In de Vergaderingen van de kleine Krygsraaden , zullen ten opzigte van de boetens en breuken , wanneer iemand gepecceerd heeft , alle de Leden eene concludeerende stem hebben , als mede in het nomineeren van Officieren en het aanstellen van Corporaals en Rotmeesters , en ook omtrend de eigene Economie derzelver Krygsraad ; dan in andere gevallen zullen de Leden zich na de Resolutien van den grooten Krygsraad , als mede na de Resolutien van de Vergadering van de van de Heeren Burgemeesteren en de Leden van den grooten Krygsraad moeten gedragen , als ook de directe orders van Heeren Burgemeesteren , eeds en pligtshalven , gehouden zyn ter uitvoer te stellen .

== WAPENSCHOUWINGE ==

*De geheele wagtdoende Burgery , zal gehouden en verpligt zyn , op eene zekere daar toe by Heeren Burgemeesteren te bepalene dag , plaats en uur , 's Jaarlyks , alle de Compagnien te gelyk , in de wapenen te komen , ten einde door de Heeren voornoemd , of wel door een Commissie uit dezelve , of door twee andere Gecommitteerdens , de Schouw over de Wapenen der Schuttery gedaan werde , op de verbeurte van vier Guldens voor ieder absente Officier , tot de Sergeanten incluis , en van twee Guldens voor de absente Corporaals en verdere wagtdoende persoonen ; en zal niets van de voorsz. boete excuseeren , dan ziekte , voor de aanzegging uit de Stad zynde , en niet voor na de Schouw daar weder inkomende , als mede dat iemand een nabestaande Lyk van een vrouw , Kind , of Ouders over huis staande heeft , of het de dag der Begraavenisse is , of ten zy Heeren Burgemeesteren ook in eenig ander geval redenen voor licentie oordeelen te kunnen permitteeren . Wyders zal ieder Officier of ander wagtdoende persoon , voor ieder stuk van zyne bewapening , dat niet schoon nog in order bevonden wordt , zes stuivers boete verbeuren , en daar en boven gehouden en verpligt zyn dat te verbeteren , of te doen verbeteren , op zyne of des Compagnies kosten , zo het mogelyk is binnen den tyd van agt dagen , wanneer hy dat aan zyn Kaptein zal moeten vertoonen , op de boete van twaalf stuivers .

== EED voor de OFFICIEREN van de SCHUTTERY binnen de Stad ENKHUIZEN ==

*Wy belooven en zweeren gehouw en getrouw te zullen zyn aan de Constitutie en Regeeringsform van den Lande van Holland en West - Friesland , bestaande in de hoogste en Souveraine Overheid van Hun Edele Groot Mogende de Staaten van dezelve Lande , met Erfstadhouder - , Gouverneur - , Kaptein - , en Admiraalschap Generaal , erffelyk in het Doorluchtig Huis van Oranje , zodanig als het zelve in Hun Edele Groot Mogende Resolutie van den Jaare 1747 is opgedragen , en by den jegenswoordige Heer Erfstadhouder in den Jaare 1766 aanvaart ; mitsgaders de Heeren Burgemeesteren en Regeerders van deeze Stad mede gehouw en getrouw te zullen wezen ; de Schuttery onder ons gesteld in goede ordre te houden ; het Reglement voor de Schuttery en vernieuwde Ordonnantie op het stuk van de Schutters wagt te observeeren , en doen observeeren ; ook de Burgers en Schutters te vermanen , en daar toe te houden , dat een iegelyk hem by Klokke - of Trommelslag zal laten vinden op de gedestineerde plaatzen , mitsgaders ook secreet te houden alle Handelingen en Resolutien , waar over wy geroepen zullen worden , en waar van de secretesse ons aanbevolen werd , en voorts ons te gedragen als vroome Schutters - Officieren schuldig zyn en behooren zig te gedragen .

== SCHUTTERS EED ==

*Wy belooven en zweeren gehouw en getrouw te zullen zyn aan de Constitutie en Regeeringsform van de Lande van Holland en West - Friesland , bestaande in de hoogste en Souveraine Overheid van Hun Edele Groot Mog. de Staaten van dezelve Lande , met het Erfstadhouder - , Gouverneur - , Kaptein - en Admiraalschap Generaal , erffelyk in het Doorluchtig Huis van Oranje , zodanig als het zelve in Hun Edele Groot Mog. Resolutie van den Jaare 1747 is opgedragen , en by den jegenswoordige Heer Erfstadhouder in het Jaar 1766 aanvaart ; als mede de Heeren Burgemeesteren en Regeerders van deze Stad getrouwelyk alle hulp en adsistentie te zullen doen , de geregtigheden van deze Stad te helpen defendeeren , alle Commotien en Oproer binnen dezelve voorvallende te helpen beletten ; het Reglement voor de Schutterye en vernieuwde Ordonnantie op 't stuk van de Schutters Wagt te zullen observeeren en nakomen , de Kapteinen en verdere Officieren over ons gesteld te gehoorzaamen , en voorts alles te zullen doen en laten , dat goede Schutters schuldig zyn te doen en laten .

== Verdeeling der Stad Enkhuizen , in zeven Wyken , voor zeven Compagnien Schutters ==

*A. Het [[Vendel A|Compagnie A]] zal bevatten de geheele [[Wierdijk|Wierdyk]] met [['t Noord|het Noord]] , bezuiden de [[Noorderhaven]] ; de [[Bierkade|Bierkaay]] , [[Oosterhaven]] , [[Hoogstraat]] , de [[Donkerstraat]] , en agter de [[Galeij|Galey]] , de geheele [[Breedstraat]] , de [[Bocht|Bogt]] , het [[Dijkstraatje|Dykstraatje]] , en verder alle de straaten die aan de [[Breedstraat]] en [[Hoogstraat]] uitkomen , benevens de Oostzyde van de [[Vismarkt]] , van de [[Koopmanstraat]] af tot het tweede Dwarsstraatje toe .
*B. Het [[Vendel B|Compagnie B]] zal behelzen de [[Zuider Havendijk|Zuiderhavendyk]] aan beide zyden , de [[Nieuwstraat]] aan beide zyden , de [[oude Westerstraat]] zuidzyde , van de [[Nieuwstraat]] af , tot de grootste Kerkstraat ; de [[Grote Kerkstraat]] aan beide zyden , agter de [[Sint Pancraskerk of Zuiderkerk|Zuider Kerk]] , het Ruim achter de [[Sint Pancraskerk of Zuiderkerk|Zuider Kerk]] , de [[Monicke Trans|Trans]] en [[Drie Groene Eikels|agter de drie groene Ekelen]] , het [[Molenpad]] , [[Vrijdom|Vrydom]] , de [[Weessteiger|Weessteyger]] , het [[Buurtje]] , de [[Meidenmarkt]] , de [[Lange Baansteeg|lange]] en [[Korte Baansteeg|Korte Baanstyger]] , de [[Torenstraat|Toorenstraat]] aan beide zyden , de [[Melkmarkt]] , het [[Venedie|Venedy]] Oostzyde , de [[Sint Janstraat]] , het [[Zuiderspui|Zuiderspuy]] , de [[Dijk|Dyk]] van 't gemelde Spuy af tot de Oostzyde van 't [[Venedie|Venedy]] , met alle de straaten en steegen die binnen de gemelde ommetrek gelegen zyn .
*C. Het [[Vendel C|Compagnie C]] zal behelzen de geheele [[Paktuinen|Paktuinstraat]] , het [[Blokhuis Willigenburg|Blokhuis]] , de [[Brugstraat]] , [[Cabbeljauwstraat|Cabeljaauwstraat]] , het [[Waterpoortje]] , [[Ridderstraat]] , en agter [[Lange Willems]] , de [[Nieuwe Haven|Nieuwe]] en de [[Overhaven]] , agter de [[Osseschuuren]] , het [[Scharloo]] , de [[Keeten]] , de [[Nieuwe Dijk|Nieuwendyk]] , by 't [[Kromhout]] , en [[Westerhellingen|Hellingen]] , agter de [[Werven]] , de [[Lange Tuinstraat|lange]] en [[korte Tuinstraat]] , de [[zuider Boerenvaart]] aan beide zyden , agter [[van der vlugts]] , de geheele [[Kuipersdijk|Kuipersdyk]] , en het [[Hoornse Veer|Hoornsche Veer]] , met alle zodanige verdere straaten en steegen , als binnen de gemelde ommetrek gelegen zyn .
*D. Het [[Vendel D|Compagnie D]] zal in zig bevatten de geheele [[nieuwe Westerstraat]] , van de [[Westerbrug of Nieuwmarktspijp|Nieuwemarktspyp]] tot de [[Wester of Koepoort]] , met alle de straaten en gragten daar aan uitkomende , exept het [[Hoornse Veer|Hoornsche Veer]] , de [[Noorder Boerenvaart|Noorder Boerevaart]] aan beide zyden , het [[Hoenderpad]] en [[Hemeltje]] ; en over het [[Hoenderpad]] , nevens de vier Koornmolens aan de Stads Vesting staande . 
*E. Het [[Vendel E|Compagnie E]] zal hebben de [[Oude Westerstraat]] , aan de zuidzyde van de [[Westerbrug of Nieuwmarktspijp|Nieuwemarktspyp]] af , tot aan de [[Grote Kerkstraat]] , en aan de noordzyde van de gemelde pyp af , tot de [[Westerbrug of Beulingspijp|Beulingpyp]] toe , de huizen aan de westzyde van de [[Brugjes]] , het [[Medemblikker Veer]] en de westzyde van 't [[Venedie|Venedy]] , de [[Dijk|dyk]] van 't [[Venedie|Venedy]] af tot de [[Spillemanshuizen]] ingesloten toe , de [[Prinsenstraat|Princestraat]] , [[Vlooijenburg]] , [[Prinsengracht|Princegragt]] , [[Spijtbroeksburgwal|Spytsbroeks Burgwal]] , het [[Klooster]] , agter de [[Driebanen|drie Baanen]] en de [[Vijzelstraat|Vyzelstraat]] , nevens zodanige straaten en steegen als binnen dien omtrek gelegen zyn .
*F. Het [[Vendel F|Compagnie F]] zal bevatten de [[Oude Westerstraat]] noordzyde , van de [[Westerbrug of Beulingspijp|Beulingpyp]] af tot de [[Peperstraat]] toe , de [[Peperstraat]] westzyde , by de [[Brugjes]] oostzyde , de [[Oude Rietdijk|Oude]] en [[Nieuwe Rietdijk|Nieuwe Rietdyk]] , de [[Sijbrandsdijk|Sybrandsdyk]] , by de [[Blauwe Molen|blaauwe Molen]] , het [[Spaans Leger|Spaansleger]] en daar tegen over , van de [[Molenstraat]] af tot de [[Lange Brug|Langebrug]] toe , het [[Handvastwater|Handvatwater]] aan beide zyden , de [[Modderpomp]] en [[Plaijsierweg|Plaisierweg]] ; en voorts de zuidzyde van den [[Vissersdijk|Visschersdyk]] , van de [[Nieuwe Rietdijk|nieuwe Rietdyk]] af tot de [[Wiedesteiger|wyde styger]] , de westzyde van de [[Wiedesteiger|wyde styger]] , de [[Sint Nicolaasstraat]] , de [[Wortelmarkt]] , en daar tegen over tot aan de [[Friesche Marckt|Vriessemarkt]] , de [[Wegje|Wegjes]] , het [[Apenspel]] , de [[Karnemelksluis]] , het [[Slijk|Slyk]] , de [[Friesche Marckt|Vriessemarkt]] westzyde , en alle zodanige straaten en steegen meer , als binnen deze ommetrek gelegen zyn .
*G. Het [[Vendel G|Compagnie G]] zal behelzen de [[oude Westerstraat]] noordzyde , van de [[Peperstraat]] tot de [[Vismarkt]] , de westzyde van de [[Vismarkt]] , de [[Noorder Havendijk|Noorderhavendyk]] aan beide zyden , te weten aan de oostzyde van 't [[Pekelsteiger|Pekelsteygertje]] af tot aan de [[Donkerstraat]] , de [[Noordkaap]] , [['t Noord|het Noord]] benoorden de Haven , de [[Zilverstraat]] , agter de [[Hellingen]] , agter de [[nieuwe Hangen]] , aan de [[Mastenwerven|Mastewerven]] , de [[Botstraat]] , en het [[Marinehospitaal|Hospitaal]] , by de [[Molenwerf]] , het [[Noorder Bolwerk|Bolwerk]] , de [[Vissersdijk|Visschersdyk]] geheel aan de noordzyde , en aan de zuidzyde van de [[Noorder Havendijk|Noorderhavendyk]] af tot de [[Wiedesteiger|wyde styger]] , de oostzyde van de [[Wiedesteiger|wyde styger]] , het [[Verlaat]] aan beide zyden , de [[Friesche Marckt|Vriessemarkt]] oostzyde , de [[Waagstraat]] , de [[Peperstraat]] oostzyde , en voorts alle zodanige straaten en steegen meer , als binnen deze ommetrek gelegen zyn .

== De respective Wyken of Loopplaatsen voor deze Zeven Compagnien ==

*Het [[Vendel A|Compagnie A]]. voor het [[Stadhuis]].
*Het [[Vendel B|Compagnie B]]. op de [[Vrijdom|Vrydom]].
*Het [[Vendel C|Compagnie C]]. aan 't Westeinde van de [[Paktuinen|Paktuinstraat]].
*Het [[Vendel D|Compagnie D]]. in de [[nieuwe Westerstraat]] , by de [[Kloppersteiger|Kloppersteyger]].
*Het [[Vendel E|Compagnie E]]. voor 't Klokhuis aan de [[Sint Gommarus of Westerkerk|Wester Kerk]].
*Het [[Vendel F|Compagnie F]]. aan de [[Staaleverspijp|Staaleverspyp]] tussen de [[Nieuwe Rietdijk|nieuwe Rietdyk]] en [[Vijzelstraat|Vyzelstraat]].
*Het [[Vendel G|Compagnie G]]. op de [[Noorder Havendijk|Noorderhavendyk]] by de [[Vissersdijk|Visschersdyk]].

== Slot van de Ordonnantie en Reglement ==

*Aan ieder Lid van de groote en de kleine Krygsraad , zal een Exemplaar van deze Ordonnantie en dit Reglement worden ter hand gesteld , voorts zal uit dezelve het nodige Extract daar van in de Wagt - kamer op het [[Stadhuis|Raadhuis]] en in alle andere Schutters Wagthuizen werden geaffigeerd , tot ieders narigt , en om daar van het nodige gebruik te maken , als een wet , waar na de Wagtdoende Manschappen , zo wel Opper - en Onder - Officieren , als gemeenen zig hebben te gedragen . 
*Wyders reserveeren de Heeren Burgemeesteren en Vroedschappen aan zig de vryheid , om , met communicatie en overleg van den Heere Erfstadhouder of Vrouwe Gouvernante in der tyd , deze Ordonnantie en dit Reglement zodanig te elucideeren , amplieeren , en te altereeren , als na voorkomende gevallen , ten nutte dezer Stede , absoluut noodzakelyk zullen bevinden te oordelen .
*Aldus geresolveert , gedaan en gearresteerd , als in 't hoofd dezes gemeld op den [[8 mei 1789|8 Mey 1789]] .

*My praesent Secretaris , [[Pan, Gerrit Thadesz. - 13 april 1764|GERRIT PAN]] .

== Colofon ==

*Auteur :
*Drukker :
*Boekverkopers : [[Klenck, Reinier Callenbach|Reinier Callenbach]]. - [[Semeijns, Willem Meijndertsz. - 17 februari 1743|Willem Palensteijn Semeijns]]. - [[Vlaming, Petronella Johanna Thomasdr. - 7 februari 1753|Weduwe Michaël Lub]].
*Uitgevers : [[Klenck, Reinier Callenbach|Reinier Callenbach]]. - [[Semeijns, Willem Meijndertsz. - 17 februari 1743|Willem Palensteijn Semeijns]]. - [[Vlaming, Petronella Johanna Thomasdr. - 7 februari 1753|Weduwe Michaël Lub]]. 
*Jaar van uitgave : 1789.

{{bron|1=
:*[https://www.westfriesarchief.nl/onderzoek/zoeken?mivast=136&mizig=210&miadt=136&miaet=1&micode=0391&minr=3741228&miview=inv2 Westfries Archief].
}}

[[Categorie:Keuren en ordonnantiën van Enkhuizen]]
[[Categorie:Schuttersgilde van Enkhuizen]]