De martelaren van Alkmaar opgehangen te Enkhuizen, 1572
Uit Bibliotheca Enchusana
1572
- Niet lang daer na sijn hier, nae 't schrijven der Roomschgesinden, vijf Minrebroederen met de koorde gedoodt. Seker naemloos Schrijver van 't boeksken genaemt Opkomste der Nederlandtsche beroerten, gedrukt tot Munster in den jaere 1642, beroept sich op een liedt van Broer Hendrik van Biesten, Minrebroer tot Amsterdam, gerijmt in den jaere 1572, 't welk Alkmaer te last leidt, dat het de broeders heeft gevangen. Voorts seidt die Schrijver, dat se den 25 van Junij recht over 't Stadthus sijn omgebragt. Doch sij konnen niet eerst van Alkmaer sijn gebracht, en den 25 Junij sijn gehangen, nadien die stadt eerst den 28sten van die maendt den Spanjaerden tegenviel. Dan in eenige Aentekeninge te dier tijdt te Amsterdam een voornaem burger met de handt geschreven, werdt verhaelt , dat er den 12 Julij eenige Minrebroeders tot Enkhuisen sijn gehangen. Dit heeft ten aensien van den tijdt meer waerschijnlijkheits. Eenige seggen dat se gehangen sijn, nevens noch een ander, die verraedt in den sin hadde, in weerwraeke van een Trompetter* bij Sonoy uitgesonden, om eenige gevangenen te lossen, maer door de vijanden tegens het recht des oorlogs opgeknoopt. Henricus Sedulius de Provinciael of Overste der Minrebroederen verhaelt in sijne Historie der Minrebroederen, dat dese vijf Monniken, die hij martelaeren noemt, uit het Minrebroeders klooster tot Alkmaer sijn voortgekomen. Dat se toen de soldaten van de Geusen door de Vriesche poort in Alkmaer wierden gelaeten, naer Haerlem sochten te vluchten: maer dat hun den uitgang door eenige burgeren wierdt belet, en dat er niemant in de gantsche stadt wierdt gevonden, die se dorst ontfangen, of verbergen: dat se toen sijn gevangen, en, na drie dagen sittens, met wagens naer Enkhuisen gevoert. Onderweerg souden de soldaten in een herberg drinkende het bloedt dat uit den neuse van een deser Monniken tappeling vloeiden, in de lege kan hebben vergadert en hun toegedronken, seggende; Siet hier gij grijpende wolven versaedigt u nu ten laesten met uw eigen bloedt, die soo meenigmael nae 't onse hebt gedorst. Tot Enkhuisen sijn se verwesen om als verraders en vyanden des vaderlants aen de galgh te sterven, welk vonnis door een Haarlemmer, eertijds Kanonik geweest, en nu een Overste over soldaeten geworden, sou sijn uitgesproken. Voor desen Harlemmer soude d'Overste deser Monniken ofte de Gardiaen Daniel van Arendonk, van hem daer over gevraegt sijnde, hebben beleden, dat het broodt des Sacraments verandert is in Jesum Christum: waer door den haet tegens dese Monniken meer sou sijn ontsteken. Ook seit Sedulius, dat het hooft des gerechts, ( wat gerecht werdt niet geseit ) den XXIV Junij hunnen sterfdag, seer vroeg, de son naeuwlijks op sijnde, bij een van de vijf, Adriaen van der Goude, een Leekebroeder en deurwachter van 't klooster, gekomen sijnde, hem 't leeven beloofde, indien hij sijne makker wilde ophangen, maer Adriaen soude hem geantwoordt hebben: Ik kan sterven, maer ik kan geen beul sijn van de geenen die mij in 't Christelijk geloof en in alle deugt hebben onderwesen. Op dat woort soude hij straks daerna 'smorgens ten vijf uuren, aen een galge, op de brede straet voor 't Stadthuis opgerecht, sijn gehangen; en terstondt ook de vier anderen. Noch vertelt hij dat de Gardiaen Arendonk, voor sijn doodt den XXXI psalm beginnende In te Domine speravi: In u Heer heb ik gehoopt, met een klaere stemme ten aenhooren der omstaenders heeft uitgesproken: dat hij met de koorde vol knopen, daer hij als Monnik met omgordt was geweest, is verstikt. D'andre die nevens hem met de koorde gedoodt wierden, sijn geweest, Cornelis van Diest, Biechtvader van de Nonnen der ordre van St. Clara; Jan van Naerden, ook een biechtvader der nonnen en koster van hunnen kerk; en Lodewijk Voets, een Walsch-brabander. De lichaemen sijn tegens den avont buiten de Noorderpoort daer men naer Medenblik gaet, aen de kant van 't water, daer men de Visschers netten plagt te drogen, ( nu ter tijdt tusschen de Botstraet en Krabbershaven ) ter aerde gedaen, ofte met slijk en drek soo hij seit bedekt. Ook verhaelt hij dat er naderhandt eenige lichten over hunne lichaemen sijn gesien.Doch een yegelijk gelove hier van na dat hij gesint is, als ook van 't gantsche verhael bij Sedulius ingestelt, van welks omstandigheden tot Enkhuisen weinig blijks is te vinden: doch dat se gedood sijn, door hevigheit van 't krijsvolk, werdt daer bij een yegelijk gelooft. Daerna, seit Sedulius, is er noch een borger, genaemt Gerrit van Kampen, Roomsch en Spaensch gesindt, gehangen: wiens vrouwe met eenige kinderen men derwaerts soude hebben gebragt om dat droevig einde te sien.
Opmerkingen
- De afbeelding is Historisch gezien onjuist.
- De poort die men ziet is de Nooderpoort ter hoogte van het huidige Sijbrandsplein.
- Het bovengenoemde gebied omschreven tussen de Botstraat en de Krabbershaven droeg de naam TVisschers mollen.
