De Armencommissie van Enckhuizen

Aan de De Algemeene Armen - Commissie over het Departement Holland

• Bij het ontvangen van Ulieder Missieve van 1 September ll. hebben wij , ter bekoming van de benodigde informatiën , omtrent eenigen van Ulieder Vraagpoincten , ons geadresseerd aan de onderscheidene Armen - Bestuuren binnen deze Stad , hetwelk eene , aan onze zijde onvermijdelijke vertraging in onzen arbeid ten gevolg gehad heeft.
• Thans ter beantwoording dier Missive overgaande , renvoijeeren wij Ulieden , voor zoo ver het 1ste , 2de , 3de , 5de , en het eerste Lid der 6de Vraag aangaat , tot de nevensgaande lijst onder Bijlage A , welke hoofdzakelijk is opgemaakt uit Berigten op onze bovengemelde informatiën ingewonnen ; terwijl tevens de aldaar aangetekende staat der Fondsen en Inkomsten , vergeleken met het getal der zeer schaars en geheel niet bedeelde Armen , ons genoegzaam heeft doen blijken , dat volgens het tweede Lid dierzelfde Vraag , zonder benadeeling , nog zelfs met behoud dier Fondsen , geen grooter aantal Armen onderhouden of ondersteund kan worden.
• Met betrekking tot de 4de Vraag hebben wij de eer Ulieden te berigten :
  • 1. Dat de Inkomsten van het Aalmoesseniers - en nieuwe Arme - Weeshuis , waarvan op Bijlage A , melding gemaakt wordt , tevens geschikt zijn , en ook werkelijk dienen ter opvoeding van Weeskinderen , wier beide Ouderen , of een van beiden , gebooren Burgeren geweest zijn , doch zijn de Kinderen in deze termen vallende , bepaald aan zekeren ouderdom , het getal dezer Kinderen is thans 33.
• Tot een dergelijk oogmerk dient.
  • 2.Het Oude Arme - Weeshuis , geschikt voor echte Burgers Kinderen , beneden de 10 jaren : in dit Huis zijn thans 42. En
  • 3.Het Weeshuis der Roomschgezinden , waarin tegenwoordig 30 Kinderen opgevoed worden.
• De overige inrigtingen zijn :
  • 1.Een Gesticht bestemd ter vrije wooning voor vier ongehuwde Vrouwspersonen , of Weduwen van den Hervormden Godsdienst.
  • 2.Een zoogenoemd Leprozenhuis of Baijert , hetwelk huisvesting , voedsel , en een reispenning geeft , aan behoeftige vreemde Reizigers , voor éénen nacht.
• Waarbij men nog zou kunnen voegen :
  • 3.Een Gasthuis voor Zieken , en wel alleen voor Vreemdelingen , welke in die Stad of deszelfs Jurisdictie gewerkt hebben of dienen.
• Wat aangaat de 7de Vraag : Regenten van het Aalmoesseniershuis , en Diaconen der Hervormde Gemeente , make eene onderlinge schikking , ter voorkoming van het verdubbelen der bedeeling . Voor het overige ontvangt het Aalmoesseniers - Weeshuis , voor de helft restitutie voor het Alimenteeren van alle die genen , welke tot de onderscheidene zoogenaamde dissentiëerende Gezindheden behooren.
• De beantwoording eindelijk der drie laatste Vragen , vereenigt zich in het volgende bericht.
  • 1.Het Oeconomisch Werkhuis , welks aard en inrigting Ulieden uit het nevensgaande Plan ( Bijlage B. ) zal bekend worden , heeft van het Jaar 1780 tot 1800 , aan Arbeidsloon opgeleverd f. 73,900: 0: 0. Bij aanhoudende werkzaamheid , echter zou het voordeel aanmerkelijk grooter zijn , zijnde , in 13 Maanden van het Jaar 1802 en 1803 aan Hekel - en Spinloonen betaald f. 2700: 0: 0 , welke Som genoten is door een Baas tegen f. 300: 0: 0 , 's jaars ; verder door 18 Persoonen , zoo groot als klein , van welken drie , ieder weeklijks verdiend , van f. 5: 0: 0 tot f. 7: 0: 0 , anderen f. 2: 0: 0 á f. 3: 0: 0 , en de minsten , zijnde vijf Draai - jongens , elk f. 0: 18: 0.
  • Daarënboven is voor dit Werkhuis noch verdiend f. 1300:- , door tachtig Personen , aan het Breijen van 1040 Vierendeelen Haringwant ; het loon van elk Vierendeel is f. 1: 10:- , en dit kan door een bekwaam en vlijtig Man of Vrouw , in eene week worden afgemaakt , terwijl anderen 2 of 3 weeken daarover arbeiden . Buiten het bovenstaande , worden noch aanzienlijke Sommen betaald , voor verschillende onkosten , en inkoop van Stoffen tot deze Fabriek verëischt ; het welk ten nauwkeurigsten kan opgemaakt worden uit de bijgevoegde Korte Staten onder Letter C ; waaruit tevens blijkt het groot voordeel van deze inrichting in tijden van werkzaamheid , zijnde dan genoegzaam berekend om alle Geälimenteerden , welke tot het Breijen dezer Netten geschiktheid hebben , zoo niet geheel te onderhouden , ten minsten eene groote ondersteuning te verschaffen , en noch daarbij aan veele andere Behoeftigen werk te leveren ; zoo dat dit Werkhuis , het welk thans , door het stilstaan der groote Visscherij , buiten werking is , voor de voordeeligste inrigting kan gehouden worden , welke in deze Stad immer plaats gehad heeft .
  • 2.In het jaar 1797 is een Contract gepasseerd door het Aalmoesseniers Weeshuis en de Hervormde Diaconie , met een Fabrikeur te Zwolle , voor den tijd van 6 jaren ; welke Fabrikeur , voor f. 600:- jaars , voor Rekening van beide Gestichten verpligt was , alle Geälimenteerden , met uitzondering van die , welken het Werkhuis vorderde , op eige kosten werk te leveren , in het Wol spinnen en Kousen breijen . Dewijl echter , het geringe Arbeidsloon , het bezwaar van f. 300:- voor elke Armen-kas niet konde opwegen, is , na expiratie van het Contract, dit werk weder vervallen.
  • 3.In het jaar 1802 hebben particuliere Burgers getragt , de werkzaamheid weder aantewakkeren , door het pluizen van Touw voor de Scheepswerven. Deze inrigting heeft , gedurende de maanden October en November , aan Arbeidsloon gegeven f. 450:- , aan 130 Personen ; veelen echter hebben , door onwil , of steeds toenemende gewoonte aan Bedelarij , niet meer hierbij gewonnen , dan 5 tot 10 Stuivers per week , terwijl dit werk aan vlijtige Huisgezinnen , vooral wanneer zij door Kinderen geholpen worden , wekelijks 2 , 2 1/2 , tot 3 Guldens heeft kunnen opleveren . Doch de ongelukkige Oorlog , en daar door verminderde Scheepvaart is wederom oorzaak , dat dit werk niet heeft kunnen voortgaan , te minder dewijl dezelfde bezigheid verrigt wordt , op veele Plaatsen van dit Departement , waar door de aftrek zoodanig verminderd , dat de welgeïntentioneerde ondernemers van dit Werk schade zullen lijden , daar , zedert de maand October 1802 , niet meer dan 3/4 van het geen in gemelde twee maanden afgewerkt is , heeft kunnen verkogt worden .
• Met den Hartelijksten wensch , dat deze Berichten aan Ulieder oogmerk mogen beantwoorden , dat zij iet mogen bedragen ter verligting van het lot der Armen , en ter vermindering van het , door werkeloosheid steeds toenemend bederf der Zeden , hebben wij de eer ons te noemen

• Enkhuizen den 5 December 1804 .
• De Armen - Commissie in Enkhuizen.
• En uit haren naam .

( Getekend ) D. A. de Vries.

Besluit van de Algemene Armen - Commissie

• Genomen den 31sten Augustus 1805 , op eene Missive van de Commissie van Enkhuizen van den 20sten bevorens , ter geleide van een Concept - Reglement van De Armen - inrichting aldaar .
• Ingekomen en gelezen de Missieve van de Armen - Commissie te Enkhuizen geschreven , aldaar de 20sten Augustus en geädresseerd aan deze Vergadering , ter geleide van een Concept - Reglement van Armen - inrichting aldaar , waar op zij de approbatie van deze Vergadering is verzoekende .
• Waar op gedelibereerd zijnde is goedgevonden en verstaan , zonder resumtie aan de Armen - Commissie te Enkhuizen , namens deze Vergadering te betuigen , het genoegen dat zij gehad heeft dat stuk van haar te ontvangen , dat zij bij de lecture bevonden heeft hetzelve ingesteld te zijn , volkomen overeenkomstig met de denkbeelden van deze Vergadering , uitgedrukt in de Algemeene stellingen in het Project - Reglement , voor eene nieuwe Armen - inrichting , door haar bevorens aan de Armen - Commissien toegezonden , dat het mitsdien hare volkome goedkeuring wegdroeg en zij de Armen - Commissie opwekte , met allen ijver dat plan in hare Stad in werking te brengen ( luidende die Missive als volgt : )

• Aan de Armen - Commissie te Enkhuizen.
  • De Algemeene Armen - Commissie heeft zich verëerd gevonden met Ulieder Missive van den 20sten Augustus ter geleide van het Plan van eene in Ulieder plaats , met de Bijlagen daar toe gehoorende , en hier nevens met dankzegging voor de attentie die Gijlieden gehad hebt , hetzelve aan haar te communiceeren , terug gaande .
  • Zij heeft het zelve met de vereischte aandagt gelezen en wil niet afzijn Ulieden te verwittigen , dat het haar een bijzonder genoegen gegeeven heeft , een zoo wel bedacht , beredeneerd en gesteld stuk , in allen deelen zoo overeenkomstig met de denkbeelden van deze Vergadering , uitgedrukt in de Algemeene stellingen en het Project - Reglement door haar aan de respective Armen - Commissien bevorens toegezonden , te mogen ontvangen .
  • Zij Vleijdt zich en houdt zich verzekerd , dat de kunde en ijver , welken uwe Commissie daar bij aan den dag legt bij het in werking brengen van dat schoon ontwerp , weldra de gewenschte vruchten in de uitkomst zullen voortbrengen , en wekt haar met allen ernst op , om daar mede zoo spoedig mogelijk een aanvang te maken , ten einden het zelve strekken moge tot nut en voordeel der Maatschappij in uwe Stad en ten voorbeelde voor alle die belangloze Menschen vrienden , die zich in andere Steden en Plaatsen toeleggen op het beramen van eene dergelijke nuttige inrichting .
  • Het zal de Commissie ten hoogsten aangenaam zijn van tijd tot tijd van Ulieder vorderingen verwittigd te moge worden , terwijl zij na Ulieden in Godes bescherming te hebben aanbevolen zich noemt .

• 's Hage den 31 Augustus 1805.
• De Algemeene Armen Commissie van het Departement Holland.

Bronnen, noten en/of referenties

Bronnen, noten en / of referenties: